Pedagogika miejsca

Wprowadzenie kategorii ‘-miejsce’- w centrum dyskursu pedagogicznego zmienia znacząco cały ten dyskurs, otwiera go na nowe możliwości interpretacyjne i ujawnia związki, które w innym przypadku pozostałyby ukryte. Namysł nad tą kategorią i jej zastosowanie do opisu i interpretacji rzeczywistości społecznej przy koncentracji na jej wymiarze edukacyjnym pozwala autorom zawartych w książce prac spojrzeć na problemy niejako ‘-od wewnątrz’- z perspektywy osób uczestniczących w badanych aktywnościach. Z drugiej strony jednak, umieszczenie tych aktywności w określonym kontekście, ich umiejscowienie sprawia, że nakładają się na siebie, przeciwstawiają się sobie i dopełniają się nawzajem dwie perspektywy: wewnętrzna i zewnętrzna, subiektywna i obiektywna, opisowa i interpretacyjna.

Pedagogika miejsca jest też pedagogiką ruchu, pedagogiką krytyczną. Miejsce jest wszak określone zarówno przez swe granice, jak i nieprzezwyciężoną tendencję do ich przekraczania. W odróżnieniu od systemu, który konstytuowany jest przez paradoks całkowitej pełności i wewnętrznej spójności z jednej strony i, z drugiej strony, konieczności istnienia tego, co go z zewnątrz konstytuuje, miejsce w sposób naturalny otwiera się na negującą je zewnętrzność. Krytyka wpisana jest, zatem w samo pojęcie miejsca, nie można dokonać jego opisu, by nie zarysować jego granic, a zatem spojrzeć na nie z zewnątrz, krytycznie i procesualnie. Funkcja krytyczna takiej pedagogiki nie może działać bez jednoczesnej interwencji w opisywaną rzeczywistość

Pedagogika miejsca jest też pedagogiką tradycji. Jeżeli miejsce nie ma być jedynie koniunkcją czasu i przestrzeni, ale staje się fragmentem przestrzeni odgraniczonym, oswojonym i przez to zaakceptowanym czy odrzuconym, to w ten fragment przestrzeni wpisana musi być jego historia. Ona wszak stanowi o emocjonalnej aurze miejsca i napełnia je znaczeniami, które sprawiają, że staje się ono jedyne i niepowtarzalne.

W końcu pedagogika miejsca jest pedagogiką teoretyczną, filozofią praktyczną czy wręcz filozofią stosowaną, realizatorem postulowanych przez filozofię zmian, o czym przekonywująco pisze we wstępie redaktorka tomu. Dla Platona chora jest początkiem wszelkiego bytu, w tradycji judejskiej zaś jedno z imion Boga Makom znaczy właśnie miejsce. Kategoria ta jest, więc punktem odniesienia dla wielu systemów filozoficznych i koncepcji teoretycznych, a jednocześnie przez swą konkretność przyciąga uwagę nauk szczegółowych, które w niej znajdują pole integracji i uniwersalnych odniesień.

Główną zaletą omawianej książki jest wszak przenikanie się w większości zgromadzonych tam artykułów różnych planów i odniesień, dzięki czemu czytelnik wprowadzony zostaje w złożoność współczesnego świata i jeszcze większą złożoność pojawiających się w nim wyzwań edukacyjnych.

Leszek Koczanowicz