W sporze ze złymi myślami Lektura Ewagriusza z Pontu dzisiaj

„Bądź „odźwiernym” swego serca i nie wpuszczaj żadnej myśli bez pytania.
Pytaj każdą jedną myśl i mów do niej: „Jesteś jedną z naszych czy od
naszego wroga?” (Joz 5, 13). A jeśli należy do domu, napełni cię pokojem.
Jeśli natomiast pochodzi od wroga, wprawi cię w zamieszanie przez gniew
lub poruszy przez żądzę. Takie bowiem są demoniczne myśli (Ep. 11, 3)”.

Takiej oto rady udzielił Ewagriusz z Pontu tym, którzy pragnęli oczyścić umysł ze złych myśli i namiętności. Albowiem według nauczania Ojców Kościoła, tylko całkowicie wyswobodzony z wszelkiej nieczystej myśli umysł mógł dostąpić kontemplacji i prawdziwego poznania Boga, a walka z pokusami była drogą do zbawienia.

Książka jest antologią prawie pięciuset cytatów biblijnych, poświęconych walce z ośmioma namiętnościami: obżarstwem i nieczystością, chciwością, smutkiem połączonym z lękiem, gniewem, acedią (duchową „depresją”, niekiedy utożsamianą z lenistwem lub gnuśnością), próżnością oraz pychą. Do starożytnych tekstów autor dołączył komentarze, które pomogą współczesnemu czytelnikowi lepiej zrozumieć duchowość Ojców Kościoła.

Ewagriusz z Pontu przeżył w osadzie Cele na pustyni egipskiej szesnaście ostatnich lat swego życia (383–399). Jako utalentowany pisarz, spisał doświadczenie ascetyczne i mądrość pustelników. Do jego dorobku należy pismo O sporze z myślami (Antirētikos). Dzieło to jest antologią prawie pięciuset cytatów biblijnych, podzieloną na osiem rozdziałów poświęconych ośmiu głównym namiętnościom. Każda z części opisuje myśli przyporządkowane do określonej namiętności wraz z wybranymi tekstami Biblii skierowanymi przeciw tym myślom.

O sporze z myślami dobrze oddaje duchowy i psychiczny świat pustelników. Współczesnego odbiorcę zadziwia dogłębne rozumienie pragnień i rozterek człowieka. Żadne inne pismo w literaturze ascetycznej nie pozwala tak wniknąć w wewnętrzny świat ludzkich jego myśli. Ewagriuszowska polemika z myślami zainspirowała Autora do uwspółcześnienia antycznego tekstu, dodania komentarzy i wstępów, pominięcia fragmentów, które zdają się być mniej aktualne, skrócenia a czasem wydłużenia cytatów biblijnych przytoczonych z syryjskiej wersji Antiretikosa.

O. Leon Nieścior – Misjonarz Oblat Maryi Niepokalanej (OMI), profesor nauk teologicznych, kierownik Katedry Teologii Patrystycznej w Instytucie Teologii Systematycznej Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie. O. prof. Leon Nieścior jest miedzy innymi tłumaczem sporej części pism Ewagriusza z Pontu oraz znawcą Ojców Pustyni.