Teoria praktyki

W roku jubileuszu Szkoły postanowiliśmy oddać w ręce Czytelników pięć wybranych prac
magisterskich, które powstały na Wydziale Reżyserii. Trzy z nich – rozprawy Krzysztofa Kieślowskiego,
Marcela Łozińskiego i Wojciecha Wiszniewskiego – dotyczą filmu dokumentalnego,
dwie pozostałe – Grzegorza Królikiewicza i Edwarda Żebrowskiego – filmu fabularnego. To
teksty unikatowe, napisane przez artystów znanych i cenionych, stanowiące dziś częsty punkt
odniesienia dla praktyków i teoretyków kina oraz fascynującą lekturę dla jego miłośników.
Znakomici twórcy polskiego kina przedstawiają w nich autorskie koncepcje, stworzone u progu
artystycznej kariery, które w niedalekiej przyszłości zostały zrealizowane i zweryfikowane
podczas prac nad kolejnymi projektami. Postanowiliśmy więc połączyć je z pięcioma komplementarnymi
esejami filmoznawczymi, w których historycy i teoretycy kina dokonali analizy
późniejszych dzieł autorów w kontekście tez wyłożonych w magisterskich dysertacjach.
Wyjątkowość tej publikacji polega na mariażu praktyki z teorią oraz z refleksją historycznofilmową.
Każdy z autorów pomieszczonych w tomie dysertacji w momencie przystąpienia
do obrony pracy magisterskiej miał już za sobą pewne doświadczenia twórcze. Zwykle nie
ograniczyły się one do realizacji krótkometrażowych etiud szkolnych. Podstawę nadania tytułu
magistra sztuki filmowej stanowiły dzieła, które zapowiadały wielkość ich twórców lub były
jej świadectwem. Kieślowski prezentował podczas egzaminu film dokumentalny Z miasta Łodzi
(1969) i reportaż telewizyjny Zdjęcie (1968), Łoziński – zrealizowane dla warszawskiej Wytwórni
Filmów Dokumentalnych Wizytę (1974) i Zderzenie czołowe (1975), Wiszniewski – nakręconą
w Wytwórni Filmów Oświatowych Wandę Gościmińską – włókniarkę (1975), Królikiewicz –
dokument historyczny Wierność (1969), Żebrowski – telewizyjny film Szansa (1970). Refleksje
młodych twórców stanowiły wypadkową nabytego już doświadczenia, zakładanych perspektyw
rozwoju sztuki filmowej i własnej działalności artystycznej oraz dominujących wówczas
koncepcji teoretycznych. Każdą z wydanych w niniejszym tomie prac czytać można jako zapis
ponadczasowej refleksji artystycznej oraz jako dokument czasu. Zawierają bowiem diagnozę
stanu, w jakim w chwili ich pisania znajdowało się polskie kino i szerzej – rodzima kultura.
Pięć dysertacji wybranych spośród setek, które powstały na Wydziale Reżyserii przez siedem
dekad, prezentuje różne style i odmienne podejścia do kina, ukazuje odmienne temperamenty
i sposoby myślenia: od ściśle semiotycznych rozważań Żebrowskiego, poprzez niezwykle krytyczny
opis medialnej rzeczywistości pióra Wiszniewskiego, po własne propozycje klasyfikacji
i koncepcje ontologiczne w pracach Kieślowskiego, Wiszniewskiego i Królikiewicza. Choć
rozprawy te powstały w warunkach ograniczonej wolności komunistycznej Polski, to udało
się w nich przekazać poglądy osobne, później na różne sposoby rozwijane. Dla współczesnego
czytelnika – filmowca i kinofila – do dziś stanowić mogą ważny przyczynek do namysłu nad
istotą kina.
Dobrej lektury i wielu twórczych inspiracji!