Sztuka w mundurze

Publikacja jest obszerną prezentacją działalności Oddziału Grobów Wojennych KGA w Krakowie. Opowiada o aktywności KGA w kontekście historii Galicji z okresu I wojny światowej, ale przede wszystkim przedstawia sylwetki tworzących dla KGA artystów.

Oddział funkcjonował w latach 1915–1918, zajmował się między innymi porządkowaniem pól bitewnych oraz budową cmentarzy na obszarze Galicji Zachodniej. Współpracowało z nim ponad 40 artystów – architektów, malarzy, rzeźbiarzy, grafików i fotografów z różnych krajów monarchii.

Wprowadzeniem do opowieści o KGA jest tekst dr. Kamila Ruszały, prezentujący wojenne losy Galicji. Ruszała pisze o tułaczce ludności cywilnej i lęku, który budziła armia rosyjska, ale także o tym, skąd wziął się pomysł tworzenia cmentarzy wojennych, przekształcony później w ogromny projekt imperialny.

Drugi esej, autorstwa dr Beaty Nykiel, szczegółowo opisuje strukturę KGA, zasady działania i genezę powstania Oddziału. Przedstawia sylwetki stojących na jego czele osób, w szczególności Rudolfa Brocha i Hansa Hauptmanna. Nykiel osadza historię powstawania zespołu galicyjskich cmentarzy wojennych w szerszym kontekście austro-węgierskiej propagandy i polityki historycznej.

W ostatnim tekście Partridge przybliża biografie współpracujących z KGA artystów. Autorka przypomina wystawy, na których prezentowane były ich prace i opisuje powojenne losy dzieł. Opisuje osiągnięcia twórców znanych , jak Dušan Jurkovič, Henryk Uziembło, Jan Szczepkowski i Alfons Karpiński. Przywraca także pamięć o artystach zapomnianych, których wojenne dokonania zostały częściowo odkryte i opisane w ostatnim dziesięcioleciu. Do tej grupy należą między innymi Hans Mayr, Gustav Ludwig, Heinrich Scholz, Adolf Kašpar, Robert Pochop czy Franz Poledne.

Część tekstową uzupełniają ilustracje. Są to reprodukcje szkiców, akwareli, gwaszy, a także zdjęcia wybranych przykładów sztuki medalierskiej. Tematyka prac to życie koszarowe, pola bitew, miejsca tymczasowych pochówków oraz sceny rodzajowe i widoki Krakowa.

„W wyzwolonej zachodniej części prowincji, usianej tysiącami grobów żołnierskich, rozpoczęto dzieło tworzenia cmentarzy wojennych jako projektu na miarę imperium Habsburgów. W ten sposób Galicja stała się teatrem przemyślanej i znakomicie zorganizowanej narracji o działaniach wojennych, pełnym wymownych pomników żołnierzy, które swoją świeżością i rozmachem kontrastowały nierzadko z ruinami wojennymi.” (Kamil Ruszała)