ebook

Immunologia

Wydawca: Wydawnictwo Naukowe PWN

Cena: ~~124.00 zł~~ 112.00 zł brutto

Format:

Pobierz fragment

Koszty dostawy:

Wysyłka na e-mail 0.00 zł brutto

Opis produktu
Opinie kupujących
Zapytaj o produkt

Opis produktu

Nowe, siódme wydanie podręcznika przedstawia aktualne osiągnięcia w zakresie wiedzy o układzie. W podręczniku omówione są nie tylko zagadnienia ogólne, dotyczące podstawowych mechanizmów funkcjonowania układu odpornościowego, ale również opisane powiązania tego układu z innymi, między innymi pokarmowym, ośrodkowym układem nerwowym i układem rozrodczym. Dołączone są także rozdziały z dziedziny immunologii klinicznej i immunopatologii.
Podręcznik zyskał nowych autorów, specjalistów z danej dziedziny. Wszystkie rozdziały zaktualizowano o najnowsze odkrycia w dziedzinie immunologii. Opisane zostały zarówno najnowocześniejsze terapie wielu chorób, które wręcz zrewolucjonizowały współczesną medycynę, jak i nowe zastosowania wiedzy o układzie odpornościowym w diagnostyce i badaniach naukowych. Nowością w siódmym wydaniu podręcznika są kolorowe ryciny, dzięki którym nauka immunologii stanie się łatwiejsza.
Podręcznik jest przeznaczony nie tylko dla studentów medycyny, biologii, biotechnologii, ale może służyć do wzbogacenia wiedzy lekarzom medycyny wielu specjalności, między innymi alergologom, hematologom, reumatologom, onkologom, dermatologom a także lekarzom weterynarii. Podręcznik niewątpliwie będzie też cennym źródłem wiedzy dla naukowców, nie tylko dla immunologów lecz również dla badaczy zajmujących się szeroko pojętymi naukami o życiu - biologów, mikrobiologów, genetyków.

Tytuł: Immunologia
Język: polski
Wydawnictwo: Wydawnictwo Naukowe PWN
ISBN: 978-83-01-20410-5
Rok wydania: 2017 Warszawa
Wydanie: 7
Liczba stron: 536
Format: mobi, epub
Spis treści: WSTĘP I DEFINICJE PODSTAWOWE XIII WYKAZ UŻYWANYCH SKRÓTÓW XV WYKAZ CZĄSTECZEK CD XXII 1. GŁÓWNE KOMPONENTY I ZASADNICZE CECHY ODPOWIEDZI IMMUNOLOGICZNEJ Marek Jakóbisiak 1 1.1. Limfocyty i przeciwciała (immunoglobuliny) 1 1.2. Antygeny 3 1.2.1. Grasiczozależność 3 1.3. Mechanizmy swoiste i nieswoiste 3 1.4. Typy odpowiedzi immunologicznej 4 1.4.1. Odpowiedź typu humoralnego 4 1.4.2. Odpowiedź typu komórkowego 4 1.4.3. Podział na odpowiedź typu 1 i typu 2 5 1.5. Etapy odpowiedzi immunologicznej 5 2. NARZĄDY LIMFATYCZNE Marek Jakóbisiak, Jakub Gołąb 6 2.1. Grasica 6 2.1.1. Ogólna budowa grasicy 6 2.1.2. Bariera krew–grasica 9 2.1.3. Hormony grasicy i wpływ hormonów na grasicę 9 2.1.4. Inwolucja grasicy 10 2.2. Szpik 10 2.3. Grudki limfatyczne bez torebki łącznotkankowej 10 2.3.1. Plamki mleczne 11 2.3.2. Migdałki 11 2.3.3. Tkanka limfatyczna związana ze ścianą jelit 12 2.4. Węzły limfatyczne 12 2.4.1. Zrąb węzła 14 2.4.2. Kora węzła 14 2.4.2.1. Grudki limfatyczne węzła 14 2.4.3. Rdzeń węzła 16 2.4.4. Przepływ limfy przez węzeł i znaczenie tego zjawiska 16 2.5. Śledziona 16 2.5.1. Ogólna budowa śledziony 16 2.5.2. Zrąb śledziony 16 2.5.3. Unaczynienie śledziony 17 2.5.3.1. Tętnice 17 2.5.3.2. Zatoki i żyły śledziony 18 2.5.4. Miazga biała 18 2.5.5. Miazga czerwona 18 2.5.6. Czynność śledziony 18 2.6. Struktury limfatyczne trzeciorzędowe 19 2.7. Naczynia limfatyczne 19 Literatura polecana 19 3. PRZECIWCIAŁA Marek Jakóbisiak, Witold Lasek, Marcin Makowski 20 3.1. Ogólna charakterystyka przeciwciał 20 3.1.1. Budowa i właściwości 20 3.1.2. Klasy immunoglobulin 23 3.1.2.1. IgA 23 3.1.2.2. IgD 24 3.1.2.3. IgE 24 3.1.2.4. IgG 24 3.1.2.5. IgM 25 3.1.3. Przeciwciała matczyne przechodzące do płodu przez łożysko 25 3.1.4. Wartościowość, powinowactwo, awidność 26 3.1.5. Kompleksy immunologiczne 26 3.2. Receptory immunoglobulinowe limfocytu B 28 3.3. Powstawanie przeciwciał 29 3.3.1. Geny immunoglobulinowe 29 3.3.2. Źródła różnorodności przeciwciał 30 3.3.2.1. Zmienność kombinacyjna 30 3.3.2.2. Zmienność na złączach 32 3.3.2.3. Mutacje somatyczne 33 3.3.3. Etapy syntezy przeciwciał 35 3.3.4. Regulacja ekspresji genów immunoglobulinowych 35 3.3.5. Jednoczesne wytwarzanie IgM i IgD 36 3.3.6. Zmiana klas syntezowanych przeciwciał 36 3.4. Przeciwciała monoklonalne 38 3.4.1. Otrzymywanie przeciwciał monoklonalnych 38 3.4.2. Mianownictwo przeciwciał monoklonalnych 39 3.4.3. Modyfikowane przeciwciała monoklonalne i ich pochodne 39 3.4.3.1. Pochodne PM o zmniejszonej masie cząsteczkowej 39 3.4.3.2. Immunokoniugaty zawierające przeciwciała monoklonalne 40 3.4.3.2.1. Koniugaty PM z radioizotopami 41 3.4.3.2.2. Immunotoksyny 41 3.4.3.2.3. Koniugaty PM z lekami 41 3.4.3.2.4. Immunocytokiny 42 3.4.3.2.5. Inne koniugaty oraz warianty PM 42 3.4.3.3. Pochodne przeciwciał zawierające fragment Fc 42 3.4.3.4. PM i ich pochodne o podwójnej swoistości 43 3.4.4. Terapeutyczne zastosowanie przeciwciał monoklonalnych i ich pochodnych 44 3.4.5. Inne zastosowania przeciwciał monoklonalnych 46 Literatura polecana 46 4. RECEPTORY LIMFOCYTÓW T WIĄŻĄCE ANTYGEN I GŁÓWNY UKŁAD ZGODNOŚCI TKANKOWEJ Marek Jakóbisiak, Marcin Makowski, Rafał Płoski 47 4.1. Budowa receptorów limfocytów T wiążących antygen 47 4.2. Geny dla receptorów limfocytów T wiążących antygen 49 4.3. Źródła różnorodności receptorów limfocytów T wiążących antygen 50 4.4. Główny układ zgodności tkankowej 51 4.4.1. Budowa cząsteczek MHC klasy I 52 4.4.2. Budowa cząsteczek MHC klasy II 53 4.4.3. Struktura genów i synteza cząsteczek MHC 54 4.4.4. Główny układ zgodności tkankowej myszy 54 4.4.5. Szczepy wsobne 55 4.4.6. Główny układ zgodności tkankowej człowieka 55 4.4.7. Niezrównoważenie sprzężeń 57 4.4.8. Powiązania między układem HLA i występowaniem określonych chorób 57 4.4.9. Funkcja głównego układu zgodności tkankowej 58 4.4.10. Nadrodzina genów cząsteczek immunoglobulinopodobnych 59 4.5. Metody i znaczenie identyfikacji HLA 59 4.6. Słabe antygeny zgodności tkankowej 61 Literatura polecana 62 5. PREZENTACJA ANTYGENÓW LIMFOCYTOM Marek Jakóbisiak, Jakub Gołąb 63 5.1. Prezentacja antygenów z udziałem cząsteczek MHC klasy I 64 5.2. Prezentacja antygenów z udziałem cząsteczek MHC klasy II 67 5.3. Prezentacja antygenów przez cząsteczki CD1 69 5.4. Komórki prezentujące antygen 70 5.4.1. Komórki dendrytyczne 70 5.4.1.1. Komórki dendrytyczne narządów nielimfatycznych 72 5.4.1.2. Komórki dendrytyczne narządów limfatycznych 72 5.4.2. Limfocyty B 72 5.4.3. Makrofagi 73 5.4.4. Inne komórki prezentujące antygen 73 5.5. Cząsteczki sygnałowe i adhezyjne biorące udział w procesie prezentacji 73 5.6. Prezentacja antygenów w grudce limfatycznej 74 5.6.1. Aktywacja limfocytów B 76 5.6.1.1. Grudkowe komórki dendrytyczne (FDC) 78 5.6.1.2. Powstawanie ośrodków rozmnażania w grudkach 79 5.6.1.2.1. Dojrzewanie powinowactwa 79 5.7. Mitogeny i superantygeny 82 5.7.1. Mitogeny 82 5.7.2. Superantygeny 82 Literatura polecana 83 6. AKTYWACJA LIMFOCYTÓW Radosław Zagożdżon 84 6.1. Aktywacja limfocytów T 85 6.1.1. Rozpoznanie antygenu przez TCR 86 6.1.2. Synapsa immunologiczna 86 6.1.3. Sygnał aktywujący limfocyt T 88 6.1.3.1. Wczesny etap przekazania sygnału z TCR i rola białek adaptorowych 88 6.1.3.2. Wewnątrzkomórkowe szlaki przekazania sygnału do aktywacji 89 6.1.3.2.1. Szlaki związane z metabolizmem fosfatydyloinozytolu 89 6.1.3.2.2. GTPazy i kaskady kinaz MAP 90 6.1.3.3. Zmiana fenotypu limfocytu T w wyniku aktywacji 91 6.1.4. Cząsteczki powierzchniowe wpływające na proces aktywacji limfocytów T 92 6.1.4.1. Cząsteczki kostymulujące 92 6.1.4.2. Cząsteczki hamujące 94 6.1.5. Anergia, wyczerpanie i apoptoza limfocytów T 95 6.2. Aktywacja limfocytów B 96 6.2.1. Sygnał aktywujący limfocyt B 96 6.2.2. Cząsteczki powierzchniowe wpływające na proces aktywacji limfocytów B 97 Literatura polecana 100 7. DOJRZEWANIE LIMFOCYTÓW Jakub Gołąb 101 7.1. Dojrzewanie limfocytów T 101 7.1.1. Wczesna faza dojrzewania tymocytów 101 7.1.1.1. Selekcja β 103 7.1.2. Późna faza dojrzewania tymocytów 104 7.1.2.1. Selekcja pozytywna i negatywna 104 7.1.2.1.1. Restrykcja MHC 105 7.1.2.1.2. Komórki uczestniczące w selekcji tymocytów 105 7.1.2.1.3. Mechanizmy selekcji w grasicy 108 7.1.2.1.4. Antygeny uczestniczące w selekcji pozytywnej i negatywnej 109 7.1.2.1.5. Powstawanie limfocytów T regulatorowych 109 7.2. Powstawanie limfocytów Tγδ 110 7.3. Dojrzewanie limfocytów B 111 7.3.1. Etapy rozwoju limfocytów B 112 7.3.1.1. Limfocyty pre-pro-B 112 7.3.1.2. Limfocyty pro-B 112 7.3.1.3. Limfocyty pre-B 112 7.3.1.3.1. Selekcja pozytywna i negatywna niedojrzałych limfocytów B 113 7.3.1.4. Niedojrzałe limfocyty B 115 7.3.1.5. Dojrzałe limfocyty B 115 Literatura polecana 115 8. KRĄŻENIE LIMFOCYTÓW Jakub Gołąb 116 8.1. Etapy przechodzenia limfocytów przez ścianę naczynia 117 8.1.1. Etap I: toczenie się 118 8.1.1.1. Selektyny i ich ligandy 119 8.1.2. Etap II: aktywacja 121 8.1.3. Etap III: ścisła adhezja 121 8.1.3.1. Cząsteczki immunoglobulinopodobne uczestniczące w ścisłej adhezji 122 8.1.4. Etap IV: diapedeza 122 8.2. Regulacja krążenia limfocytów 123 8.2.1. Przepływ limfy i losy antygenów w węzłach limfatycznych 123 8.2.2. Krążenie limfocytów dziewiczych 125 8.2.3. Krążenie limfocytów efektorowych i limfocytów pamięci 127 8.3. Regulacja migracji innych leukocytów 127 Literatura polecana 129 9. POPULACJE I SUBPOPULACJE LIMFOCYTÓW Marek Jakóbisiak, Witold Lasek 130 9.1. Limfocyty B 130 9.1.1. Limfocyty B regulatorowe 131 9.2. Limfocyty T 131 9.2.1. Subpopulacje limfocytów T pomocniczych 131 9.2.2. Subpopulacje limfocytów T regulatorowych 134 9.2.3. Subpopulacje limfocytów cytotoksycznych 136 9.3. Limfocyty T niekonwencjonalne 137 9.3.1. Limfocyty T mające TCRγδ 137 9.3.2. Limfocyty MAIT 138 9.3.3. Limfocyty NKT 138 9.4. Nieswoiste komórki limfoidalne 139 9.5. Komórki VETO 139 9.6. Komórki NK 139 9.6.1. Receptory komórek NK i sposób rozpoznawania komórek docelowych 141 9.6.1.1. Receptory z nadrodziny cząsteczek immunoglobulinopodobnych 141 9.6.1.2. Receptory lektynowe 142 9.6.1.3. Inne receptory i koreceptory komórek NK 144 9.6.2. Aktywacja komórek NK i mechanizm zabijania komórek docelowych 145 9.6.3. Fizjologiczna rola komórek NK 145 9.6.4. Wykorzystanie komórek NK w leczeniu nowotworów 146 9.6.5. Cytotoksyczność komórkowa zależna od przeciwciał (ADCC) 148 Literatura polecana 148 10. MECHANIZMY CYTOTOKSYCZNOŚCI LIMFOCYTÓW Witold Lasek, Jacek Malejczyk 149 10.1. Wstępne etapy reakcji cytotoksycznej 150 10.2. Reakcja cytotoksyczna zależna od ziaren litycznych 150 10.2.1. Budowa ziaren litycznych 152 10.2.1.1. Perforyna 152 10.2.1.2. Granzymy 153 10.2.1.3. Granulizyna 154 10.2.2. Mechanizmy zabezpieczające komórki efektorowe przed działaniem własnych czynników cytotoksycznych 154 10.3. Genetyczne defekty związane z biogenezą i egzocytozą ziaren litycznych 154 10.4. Przebieg reakcji cytotoksycznej zależnej od receptorów dla cząsteczek nadrodziny TNF 155 10.5. Apoptoza jako mechanizm efektorowy cytotoksyczności komórkowej 156 Literatura polecana 158 11. CYTOKINY Jakub Gołąb, Marek Jakóbisiak, Małgorzata Firczuk 159 11.1. Podstawowe właściwości cytokin 159 11.2. Receptory dla cytokin 161 11.2.1. Budowa receptorów dla cytokin 161 11.2.2. Przekazanie sygnału z receptorów dla cytokin 161 11.3. Interleukiny 163 11.3.1. Rodzina interleukiny 1 163 11.3.1.1. Receptory dla interleukiny 1 164 11.3.1.2. Właściwości biologiczne interleukiny 1 164 11.3.2. Interleukina 2 166 11.3.2.1. Receptory dla interleukiny 2 166 11.3.2.2. Właściwości interleukiny 2 167 11.3.2.3. Zastosowania kliniczne 167 11.3.3. Interleukina 3 167 11.3.4. Interleukina 4 167 11.3.5. Interleukina 5 168 11.3.6. Interleukina 6 168 11.3.6.1. Reakcja ostrej fazy 170 11.3.7. Interleukina 7 170 11.3.8. Interleukina 8 171 11.3.9. Interleukina 9 171 11.3.10. Interleukina 10 171 11.3.11. Interleukina 11 173 11.3.12. Interleukina 12 173 11.3.13. Interleukina 13 174 11.3.14. Interleukina 14 175 11.3.15. Interleukina 15 175 11.3.16. Interleukina 16 176 11.3.17. Interleukina 17 176 11.3.18. Interleukina 18 177 11.3.19. Interleukina 19 177 11.3.20. Interleukina 20 177 11.3.21. Interleukina 21 178 11.3.22. Interleukina 22 178 11.3.23. Interleukina 23 178 11.3.24. Interleukina 24 179 11.3.25. Interleukina 25 179 11.3.26. Interleukina 26 179 11.3.27. Interleukina 27 179 11.3.28. Interleukina 28 180 11.3.29. Interleukina 29 180 11.3.30. Interleukina 30 180 11.3.31. Interleukina 31 180 11.3.32. Interleukina 32 180 11.3.33. Interleukina 33 180 11.3.34. Interleukina 34 181 11.3.35. Interleukina 35 181 11.3.36. Interleukiny 36, 37 i 38 181 11.3.37. Interleukina 39 181 11.4. Interferony 181 11.4.1. Rodzaje interferonów 181 11.4.2. Powstawanie interferonów 182 11.4.3. Receptory dla interferonów 182 11.4.4. Działanie przeciwwirusowe 183 11.4.5. Wpływ na układ odpornościowy 185 11.4.6. Wpływ na proliferację i różnicowanie komórek 185 11.4.7. Zastosowania terapeutyczne 185 11.5. Chemokiny 187 11.5.1. Budowa i podział chemokin i ich receptorów 187 11.5.2. Funkcje chemokin 187 11.5.2.1. Wpływ chemokin na ukierunkowaną migrację komórek 188 11.5.2.2. Wpływ chemokin na procesy dojrzewania leukocytów 189 11.5.2.3. Wpływ chemokin na aktywację komórek 189 11.5.2.4. Funkcje chemokin niezwiązane z układem odpornościowym 190 11.5.3. Mechanizmy regulujące działanie chemokin 190 11.5.4. Chemokiny i ich receptory jako cele terapeutyczne 190 11.6. Nadrodzina cząsteczek czynnika martwicy nowotworu 191 11.6.1. TNF-α i limfotoksyny 191 11.6.1.1. Synteza i budowa 192 11.6.1.2. Receptory dla TNF-α i limfotoksyn 193 11.6.1.2.1. Sygnały przekazywane przez receptory dla TNF-α 193 11.6.1.3. Wpływ TNF-α na układ odpornościowy 194 11.6.1.4. Działanie przeciwnowotworowe 195 11.6.1.5. Próby zastosowań klinicznych 196 11.6.1.5.1. Zastosowanie inhibitorów TNF-α w klinice 196 11.6.1.6. Właściwości biologiczne limfotoksyny 196 11.6.2. FASL (CD178, APO-1L) 196 11.6.3. TRAIL 197 11.7. Inne cytokiny 197 Literatura polecana 198 12. REGULACJA ODPOWIEDZI IMMUNOLOGICZNEJ, PAMIĘĆ IMMUNOLOGICZNA Marek Jakóbisiak 199 12.1. Kooperacja komórek w odpowiedzi immunologicznej 199 12.1.1. Odpowiedź typu humoralnego 199 12.1.2. Odpowiedź typu komórkowego 201 12.2. Udział limfocytów τ w regulacji odpowiedzi immunologicznej 202 12.3. Antyimmunoglobuliny i regulacja idiotypowa 203 12.3.1. Czynniki reumatoidalne 203 12.3.2. Przeciwciała antyidiotypowe 203 12.4. Udział receptorów dla fragmentu Fc przeciwciał w regulacji odpowiedzi immunologicznej 205 12.5. Udział czynników wiążących immunoglobuliny w regulacji odpowiedzi immunologicznej 205 12.6. Pamięć immunologiczna 206 12.6.1. Limfocyty B pamięci 207 12.6.2. Limfocyty T pamięci 208 12.6.3. Pamięć immunologiczna innych komórek 209 Literatura polecana 209 13. UKŁAD DOPEŁNIACZA Marek Jakóbisiak 210 13.1. Klasyczna droga aktywacji dopełniacza 211 13.2. Alternatywna droga aktywacji dopełniacza 213 13.3. Lektynowa droga aktywacji dopełniacza 213 13.4. Kompleks atakujący błonę 215 13.5. Receptory dla składników dopełniacza 216 13.6. Inne właściwości dopełniacza 217 13.7. Regulacja układu dopełniacza 217 13.7.1. Błonowe czynniki regulujące aktywność dopełniacza 218 13.7.2. Osoczowe czynniki regulujące aktywność dopełniacza 219 Literatura polecana 220 14. ODPORNOŚĆ NIESWOISTA Jakub Gołąb, Marek Jakóbisiak 221 14.1. Rozpoznawanie drobnoustrojów przez nieswoiste mechanizmy odporności 221 14.1.1. Cząsteczki rozpoznające wzorce (PRM) 223 14.1.1.1. Wydzielane PRM 223 14.1.1.2. Powierzchniowe PRM 225 14.1.1.2.1. Powierzchniowe PRM uczestniczące w fagocytozie 225 14.1.1.2.2. Aktywujące receptory z grupy PRR 226 14.1.1.2.3. Udział receptorów TLR w indukcji odpowiedzi immunologicznej 227 14.1.1.3. Wewnątrzkomórkowe PRR 230 14.1.1.3.1. Wewnątrzkomórkowe receptory TLR 230 14.1.1.3.2. Receptory NOD-podobne 230 14.1.1.3.3. Wewnątrzkomórkowe receptory dla kwasów nukleinowych 232 14.2. Funkcja makrofagów i granulocytów 234 14.2.1. Powstawanie 234 14.2.2. Regulacja migracji komórek żernych 235 14.2.3. Aktywacja 236 14.3. Kooperacja między odpowiedzią nieswoistą a swoistą 236 14.4. Fagocytoza i mechanizmy cytotoksyczności komórek żernych 237 14.4.1. Receptory uczestniczące w fagocytozie 238 14.4.1.1. Receptory dla fragmentu Fc przeciwciał 238 14.4.1.1.1. Receptory dla fragmentu Fc przeciwciał klasy IgG 238 14.4.1.1.2. Inne receptory dla fragmentu Fc przeciwciał 241 14.4.1.2. Receptory dla składników dopełniacza 242 14.5. Mechanizmy zabijania drobnoustrojów przez komórki żerne i inne komórki 242 14.5.1. Mechanizmy tlenowe 242 14.5.2. Mechanizmy pozatlenowe i czynniki w nich uczestniczące 244 14.5.2.1. Defensyny 245 14.5.2.2. Czynnik bakteriobójczy zwiększający przepuszczalność (BPI) 247 14.5.2.3. Katepsyna G 248 14.5.2.4. Lizozym 248 14.5.2.5. Inne czynniki 248 14.5.3. Efekt cytotoksyczny wobec komórek ssaków 249 14.5.3.1. Cytokiny i inne czynniki uwalniane przez makrofagi 249 Literatura polecana 249 15. ODPORNOŚĆ W BŁONACH ŚLUZOWYCH I SKÓRZE Witold Lasek, Dominika Nowis 250 15.1. Mechanizmy obronne w błonach śluzowych 250 15.1.1. Obrona błony śluzowej układu pokarmowego 250 15.1.1.1. Mechanizmy i bariery obrony nieswoistej 250 15.1.1.2. Mechanizmy swoiste obrony błony śluzowej układu pokarmowego 253 15.1.1.2.1. Miejsca indukcji odpowiedzi immunologicznej 253 15.1.1.2.2. Miejsca fazy efektorowej odpowiedzi immunologicznej w błonach śluzowych 255 15.1.1.2.3. Obronna rola IgA w układzie pokarmowym 256 15.1.1.2.4. Limfocyty śródnabłonkowe przewodu pokarmowego 258 15.1.1.2.5. Homeostaza immunologiczna w układzie pokarmowym 259 15.1.2. Rola wątroby w mechanizmach odporności w obrębie błon śluzowych 261 15.1.3. Tkanka limfatyczna i mechanizmy odporności w obrębie układu oddechowego 262 15.1.3.1. Mechanizmy odporności nieswoistej w układzie oddechowym 263 15.1.3.2. Specyfika NALT i BALT 263 15.1.4. Mechanizmy obronne w błonie śluzowej układu rozrodczego 264 15.2. Układ odpornościowy skóry 265 15.2.1. Komórki układu odpornościowego skóry 265 15.2.1.1. Keratynocyty 267 15.2.1.2. Komórki Langerhansa – naskórkowe makrofagi 268 15.2.1.3. Komórki dendrytyczne skóry 269 15.2.1.4. Nieswoiste komórki limfoidalne (ILC) 270 15.2.1.5. Limfocyty T 270 15.2.2. Wpływ promieniowania UV na układ odpornościowy skóry 271 Literatura polecana 271 16. IMMUNOLOGIA CIĄŻY Jakub Gołąb 272 16.1. Wczesne etapy ciąży 273 16.2. Odpowiedź immunologiczna w doczesnej 274 16.2.1. Rola komórek NK w doczesnej 274 16.2.2. Makrofagi w doczesnej 276 16.2.3. Rola limfocytów w ciąży 276 16.3. Immunologiczne przyczyny niepłodności 277 16.4. Odporność bierna przekazywana przez łożysko i z mlekiem matki 277 Literatura polecana 278 17. PSYCHONEUROIMMUNOLOGIA Tomasz Stokłosa 279 17.1. Komunikacja układu odpornościowego i układu nerwowego 279 17.1.1. Unerwienie narządów limfatycznych – wpływ neuroprzekaźników na komórki układu odpornościowego 280 17.1.2. Rola układu odpornościowego w odczuwaniu bólu 280 17.2. Interakcje układu odpornościowego z układem endokrynowym 280 17.2.1. Rola hormonów w układzie odpornościowym 280 17.2.2. Oś podwzgórzowo-przysadkowo-nadnerczowa (HPA – hypothalamic-pituitary-adrenal axis) 281 17.3. Działanie komórek i mediatorów układu odpornościowego w ośrodkowym układzie nerwowym – wzajemne interakcje 282 17.3.1. Działanie cytokin w mózgu 282 17.3.2. Pirogenne działanie cytokin 283 17.3.3. Prezentacja antygenów w ośrodkowym układzie nerwowym w kontekście bariery krew–mózg 283 17.4. Stres i jego wpływ na odporność 285 Literatura polecana 287 18. ODPORNOŚĆ PRZECIWZAKAŹNA. SZCZEPIONKI Tomasz Stokłosa, Jakub Gołąb, Dominika Nowis, Wojciech Feleszko 288 18.1. Odporność przeciwwirusowa 288 18.1.1. Unikanie odpowiedzi immunologicznej przez wirusy 292 18.1.1.1. Zakażanie komórek docelowych i rozwój infekcji 292 18.1.1.2. Mechanizmy zabezpieczające przed rozpoznaniem wirusa wewnątrz komórki docelowej 293 18.2. Odporność przeciwbakteryjna 294 18.2.1. Odpowiedź przeciw bakteriom zewnątrzkomórkowym 297 18.2.1.1. Ostra, nieswoista reakcja zapalna 298 18.2.1.2. Przebieg odpowiedzi swoistej w zakażeniach bakteriami zewnątrzkomórkowymi 298 18.2.2. Odporność przeciw bakteriom wewnątrzkomórkowym 300 18.2.2.1. Przebieg odpowiedzi przeciw bakteriom wewnątrzkomórkowym 301 18.2.2.1.1. Rola limfocytów w zakażeniach bakteriami wewnątrzkomórkowymi 301 18.2.3. Unikanie odpowiedzi immunologicznej przez bakterie 301 18.3. Odporność przeciwgrzybicza 304 18.4. Odporność przeciwpasożytnicza 307 18.5. Szczepionki 312 18.5.1. Szczepienie jako procedura immunologiczna 312 18.5.2. Szczepienia – wskazania indywidualne i populacyjne 313 18.5.3. Aktywność immunologiczna szczepienia 316 18.5.4. Typy szczepionek 317 18.5.4.1. Szczepionki żywe atenuowane 317 18.5.4.2. Szczepionki zawierające zabite drobnoustroje 318 18.5.4.3. Szczepionki podjednostkowe 319 18.5.4.3.1. Szczepionki skoniugowane 319 18.5.4.4. Szczepionki rekombinowane 320 18.5.4.5. Szczepienia śluzówkowe 320 18.5.4.6. Szczepienia bezigłowe 320 18.5.5. Uodpornienie bierne 320 18.5.6. Adiuwanty 321 18.5.7. Bezpieczeństwo szczepionek 321 18.5.8. Skuteczność szczepionek 322 18.5.8.1. Ograniczenia szczepień ochronnych 323 18.5.8.2. Mity o szczepieniach 324 18.5.9. Nowe kierunki badań nad szczepionkami 325 18.5.10. Nieswoiste metody aktywacji układu odpornościowego 326 Literatura polecana 326 19. NADWRAŻLIWOŚĆ Witold Lasek 327 19.1. Nadwrażliwość typu I 328 19.1.1. Czynniki warunkujące wystąpienie alergii 328 19.1.1.1. Wpływ czynników genetycznych 328 19.1.1.2. Wpływ czynników środowiskowych 330 19.1.1.2.1. Czynniki infekcyjne 330 19.1.1.2.2. Czynniki toksyczne, zanieczyszczenia środowiskowe i inne 331 19.1.1.2.3. Ekspozycja na alergen 332 19.1.1.2.4. Znaczenie pokarmu naturalnego w diecie niemowlęcia 332 19.1.2. Alergeny 332 19.1.2.1. Standaryzacja alergenów 332 19.1.2.2. Struktura alergenów 332 19.1.2.2.1. Alergeny białkowe (wielkocząsteczkowe) 332 19.1.2.2.2. Alergeny małocząsteczkowe o charakterze haptenów 334 19.1.2.3. Sezonowość występowania alergii wziewnych 335 19.1.3. Mechanizmy reakcji alergicznych 336 19.1.3.1. Rola limfocytów Th2 336 19.1.3.2. Udział IgE w reakcjach alergicznych 336 19.1.3.2.1. Charakterystyka IgE 336 19.1.3.2.2. Receptory dla IgE 337 19.1.3.2.3. Regulacja wytwarzania IgE 338 19.1.3.3. Udział komórek tucznych i bazofilów w reakcjach nadwrażliwości typu I 340 19.1.3.3.1. Mechanizm aktywacji komórek tucznych i bazofilów 342 19.1.3.3.2. Mediatory i czynniki wytwarzane przez komórki tuczne i bazofile 344 19.1.3.4. Udział eozynofilów 347 19.1.3.4.1. Aktywność wydzielnicza eozynofilów 347 19.1.3.4.2. Rola eozynofilów w zakażeniach pasożytniczych 348 19.1.3.4.3. Udział eozynofilów w procesach alergicznych 348 19.1.4. Przebieg odpowiedzi immunologicznej na alergen 349 19.1.4.1. Reakcja natychmiastowa (anafilaktyczna) 349 19.1.4.2. Reakcja późna (late-phase reaction – LPR) 350 19.1.5. Immunoterapia alergenem (odczulanie) 352 19.1.5.1. Mechanizmy warunkujące efekt leczniczy immunoterapii SCIT 352 19.1.5.2. Inne warianty immunoterapii alergenem 352 19.1.6. Immunoterapia nieswoista – blokowanie mechanizmów alergii 354 19.1.6.1. Modulacja funkcji limfocytów T 354 19.1.6.2. Blokowanie IgE 355 19.1.6.3. Blokowanie funkcji eozynofilów 355 19.2. Nadwrażliwość typu II – reakcje cytotoksyczne 355 19.2.1. Reakcje potransfuzyjne 355 19.2.2. Konflikt serologiczny matczyno-płodowy 357 19.2.3. Cytopenie polekowe 357 19.3. Nadwrażliwość typu III – reakcje z udziałem kompleksów immunologicznych 357 19.3.1. Czynniki wpływające na odkładanie się kompleksów immunologicznych w tkankach 357 19.3.2. Przykłady reakcji patologicznych 358 19.4. Nadwrażliwość typu IV – reakcje z dominacją odpowiedzi typu komórkowego 358 19.4.1. Formy nadwrażliwości typu późnego 359 19.4.2. Alergiczny wyprysk kontaktowy (alergiczne kontaktowe zapalenie skóry) 360 Literatura polecana 361 20. ZJAWISKA AUTOIMMUNIZACYJNE Dominika Nowis, Anna Wańkowicz-Kalińska, Magdalena Winiarska 362 20.1. Choroby autoimmunizacyjne człowieka 362 20.1.1. Podział ze względu na umiejscowienie autoantygenu 363 20.1.2. Podział ze względu na mechanizmy efektorowe 366 20.2. Mechanizmy zapewniające tolerancję na własne antygeny 368 20.2.1. Indukcja tolerancji centralnej 368 20.2.1.1. Zaburzenia mechanizmów tolerancji centralnej 369 20.2.2. Tolerancja obwodowa 369 20.2.2.1. Delecja klonalna 369 20.2.2.2. Sekwestracja antygenu 369 20.2.2.3. Anergia limfocytów 369 20.2.2.4. Tolerogenne komórki obwodowych narządów limfatycznych 370 20.2.2.5. Aktywna supresja – limfocyty regulatorowe 371 20.2.2.6. Zaburzenia mechanizmów tolerancji obwodowej 372 20.3. Czynniki prowadzące do zaburzenia autotolerancji 372 20.3.1. Czynniki endogenne 372 20.3.1.1. Czynniki genetyczne 372 20.3.1.1.1. Geny kodujące cząsteczki MHC 373 20.3.1.1.2. Geny kodujące cytokiny 373 20.3.1.1.3. Geny kodujące białka układu dopełniacza 373 20.3.1.2. Płeć 373 20.3.2. Czynniki egzogenne 375 20.3.2.1. Infekcje wirusowe, bakteryjne, pasożytnicze 375 20.3.2.1.1. Mimikra molekularna 376 20.3.2.1.2. Indukcja zapalenia i aktywacja komórek prezentujących antygen 376 20.3.2.1.3. Rozprzestrzenianie się epitopów 378 20.3.2.1.4. Poliklonalna aktywacja limfocytów T i B przez superantygeny 378 20.3.2.2. Urazy 378 20.3.2.3. Bakteryjna flora jelitowa i dieta 378 20.3.2.4. Inne elementy środowiska zewnętrznego – czynniki chemiczne i fizyczne 379 20.4. Perspektywy terapii chorób autoimmunizacyjnych 379 20.4.1. Terapia antygenowo swoista 379 20.4.2. Terapia antygenowo nieswoista 380 20.4.2.1. Nowe cele antygenowo nieswoistej terapii chorób autoimmunizacyjnych 382 Literatura polecana 382 21. NIEDOBORY ODPORNOŚCI Eliza Głodkowska-Mrówka, Tomasz Stokłosa 383 21.1. Pierwotne niedobory odporności 383 21.1.1. Wybrane elementy diagnostyki pierwotnych niedoborów odporności 386 21.1.1.1. Badania odpowiedzi humoralnej 386 21.1.1.2. Badania odpowiedzi komórkowej 386 21.1.1.3. Badania układu dopełniacza 386 21.1.1.4. Wysokoprzepustowe badania genetyczne 387 21.1.2. Niedobory odporności z przewagą zaburzeń wytwarzania przeciwciał 387 21.1.2.1. Agammaglobulinemia sprzężona z chromosomem X (Brutona) 387 21.1.2.2. Agammaglobulinemia dziedziczona autosomalnie recesywnie 387 21.1.2.3. Pospolity zmienny niedobór odporności oraz izolowany niedobór IgA 388 21.1.2.4. Niedobór odporności związany ze zwiększonym stężeniem IgM (zespół hiper-IgM) 388 21.1.2.5. Niedobory podklas IgG 389 21.1.2.6. Niedobór odporności ze zwiększonym stężeniem IgE (zespół Joba, zespół hiper-IgE) 389 21.1.3. Niedobory odporności z przewagą zaburzeń czynności limfocytów T 389 21.1.3.1. Zespół delecji 22q11.2 (zespół DiGeorge’a) 389 21.1.3.2. Selektywny niedobór limfocytów T ze zmniejszoną aktywnością fosforylazy nukleozydów purynowych 390 21.1.3.3. Niedobór odporności z brakiem limfocytów T CD8+ 390 21.1.4. Niedobory odporności o charakterze mieszanym (z upośledzeniem odpowiedzi typu komórkowego i humoralnego) 390 21.1.4.1. Zespół Wiskotta–Aldricha 390 21.1.4.2. Ciężkie złożone niedobory odporności (severe combined immunodeficiency – SCID) 391 21.1.4.2.1. SCID T(–) B(+) NK(–) 391 21.1.4.2.2. SCID T(–) B(+) NK(+) 392 21.1.4.2.3. SCID T(–) B(–) NK (+) 393 21.1.4.2.4. SCID T(–) B(–) NK(–) 393 21.1.4.2.5. Inne postacie SCID 393 21.1.4.2.6. Terapia SCID 393 21.1.4.3. Niedobory odporności związane z zaburzeniami ekspresji cząsteczek MHC 395 21.1.4.3.1. Niedobór odporności związany z brakiem cząsteczek MHC klasy II (zespół „nagich” limfocytów) 395 21.1.4.3.2. Niedobór odporności związany z brakiem cząsteczek MHC klasy I 395 21.1.4.4. Niedobory odporności związane z zaburzeniami mechanizmów naprawy DNA 396 21.1.4.4.1. Ataksja teleangiektazja 396 21.1.4.4.2. Zespół ATLD (ataxia-teleangiectasia like disease) 396 21.1.4.4.3. Zespół Nijmegen 396 21.1.5. Niedobory odporności związane z zaburzeniami regulacji aktywności odpowiedzi immunologicznej 396 21.1.6. Niedobory odporności związane z zaburzeniami czynności komórek żernych 396 21.1.6.1. Wrodzone neutropenie 397 21.1.6.1.1. Cykliczna neutropenia i ciężka wrodzona neutropenia 397 21.1.6.1.2. Zespół WHIM 397 21.1.6.1.3. Zespół Shwachmana–Diamonda 398 21.1.6.2. Przewlekła choroba ziarniniakowa 398 21.1.6.3. Zespół Chediaka–Higashiego 398 21.1.6.4. Niedobory cząsteczek adhezyjnych 399 21.1.6.5. Niedobory związane ze szlakiem interleukiny 12 i IFN-γ 399 21.1.7. Niedobory składników dopełniacza 399 21.2. Wtórne niedobory odporności 400 21.2.1. Zakażenie HIV i zespół nabytego niedoboru odporności (AIDS) 400 21.2.1.1. Budowa wirusa 401 21.2.1.2. Cykl życiowy wirusa 402 21.2.1.3. Odpowiedź immunologiczna przeciw HIV 404 21.2.1.4. Terapia i profilaktyka AIDS 407 21.2.2. Inne nabyte niedobory odporności 408 21.2.2.1. Niedożywienie 408 21.2.2.2. Choroby przewlekłe i metaboliczne 409 21.2.2.3. Czynniki jatrogenne 409 21.2.2.4. Niedobory odporności spowodowane przez autoprzeciwciała przeciwko cytokinom 409 21.2.2.5. Inne przyczyny nabytych niedoborów odporności 410 Literatura polecana 410 22. IMMUNOHEMATOLOGIA Jacek Bil, Magdalena Winiarska 411 22.1. Układy grupowe krwinek czerwonych 411 22.1.1. Układ grupowy ABO 413 22.1.1.1. Antygeny układu ABO 413 22.1.1.2. Przeciwciała układu ABO 415 22.1.2. Układ grupowy Rh 415 22.1.3. Nabyte odmiany antygenów grupowych krwi 416 22.2. Immunizacja antygenami grupowymi krwi 416 22.2.1. Powikłania potransfuzyjne 416 22.2.2. Konflikt serologiczny matczyno-płodowy (choroba hemolityczna płodu i noworodka) 418 22.2.2.1. Konflikt serologiczny w układzie Rh 418 22.2.2.2. Konflikt serologiczny w układzie ABO 419 22.2.2.3. Konflikt serologiczny w pozostałych układach 419 22.2.2.4. Profilaktyka choroby hemolitycznej płodu i noworodka 419 22.3. Niedokrwistości autoimmunohemolityczne 420 22.4. Leki biologiczne stymulujące układ krwiotwórczy 421 22.5. Podstawowe techniki immunohematologiczne 422 22.5.1. Test aglutynacji 422 22.5.1.1. Wykrywanie przeciwciał w klasie IgM (kompletnych aglutynin) 423 22.5.1.2. Wykrywanie przeciwciał w klasie IgG (niekompletnych aglutynin) 424 22.5.1.2.1. Test antyglobulinowy 424 22.5.1.3. Próba zgodności 424 22.5.2. Inne badania stosowane w immunohematologii 424 Literatura polecana 425 23. IMMUNOLOGIA TRANSPLANTACYJNA Piotr Trzonkowski, Grzegorz Władysław Basak, Tomasz Stokłosa, Zbigniew Gaciong 426 23.1. Odpowiedź układu odpornościowego na przeszczep 427 23.1.1. Indukcja odpowiedzi na przeszczep alogeniczny 427 23.1.1.1. Prezentacja antygenu w czasie odpowiedzi na przeszczep alogeniczny 429 23.1.1.2. Udział odpowiedzi nieswoistej w indukcji odpowiedzi na przeszczep 430 23.1.2. Faza efektorowa odpowiedzi na przeszczep alogeniczny 430 23.1.2.1. Nadostre odrzucanie przeszczepu alogenicznego 430 23.1.2.2. Ostre odrzucanie przeszczepu alogenicznego 430 23.1.2.3. Przewlekłe odrzucanie przeszczepu alogenicznego 432 23.2. Czynniki immunologiczne wpływające na losy przeszczepionego narządu 434 23.2.1. Dobór w zakresie HLA (zgodność tkankowa) 434 23.2.2. Przeszczepy niezgodne pod względem grup krwi ABO 435 23.2.3. Uczulenie antygenami HLA 435 23.3. Przeszczepianie komórek krwiotwórczych 436 23.3.1. Poszukiwanie i dobór dawcy 437 23.3.2. Kondycjonowanie 438 23.3.3. Przeszczepienie i regeneracja 438 23.3.4. Odrzucenie przeszczepu komórek krwiotwórczych 438 23.3.5. Zaburzenia odporności po transplantacji 438 23.3.6. Choroba przeszczep przeciwko gospodarzowi 439 23.3.6.1. Przebieg GvHD 439 23.3.7. Reakcja przeszczep przeciwko białaczce/nowotworowi (GvL/GvT) 441 23.4. Tolerancja transplantacyjna 442 23.5. Immunosupresja 444 23.5.1. Monitorowanie skuteczności terapii immunosupresyjnej – biomarkery 445 23.5.2. Leki 445 23.5.2.1. Glikokortykosteroidy 445 23.5.2.2. Inhibitory drobnocząsteczkowe 446 23.5.2.2.1. Inhibitory kalcyneuryny (CNI) 447 23.5.2.2.2. Inhibitory kinazy mTOR 447 23.5.2.2.3. Inhibitory syntezy DNA 447 23.5.3. Przeciwciała i białka fuzyjne 448 23.5.4. Immunoterapia komórkowa 449 23.6. Przeszczepy ksenogeniczne 449 Literatura polecana 450 24. IMMUNOLOGIA NOWOTWORÓW Marek Jakóbisiak, Witold Lasek 451 24.1. Antygeny związane z nowotworem 451 24.1.1. Swoistość antygenów związanych z nowotworem 453 24.1.2. Heterogenność antygenów związanych z nowotworem 456 24.1.3. Ekspresja cząsteczek MHC na komórkach nowotworowych 456 24.2. Odpowiedź immunologiczna przeciw komórkom nowotworowym 457 24.3. Mechanizmy immunologiczne ułatwiające rozwój nowotworu 459 24.4. Immunoterapia nowotworów 460 24.4.1. Formy immunoterapii nowotworów człowieka 460 24.4.1.1. Metody immunoterapii swoistej 460 24.4.1.1.1. Szczepionki przeciwnowotworowe 460 24.4.1.1.2. Terapia nowotworów przeciwciałami monoklonalnymi 462 24.4.1.1.3. Terapia adoptywna 465 24.4.1.2. Metody immunoterapii nieswoistej 467 24.4.1.2.1. Immunoterapia cytokinami 467 24.4.1.2.2. Inne preparaty stosowane w nieswoistej immunoterapii nowotworów 467 Literatura polecana 468 25. ZASTOSOWANIE IMMUNOLOGII W NOWOCZESNEJ DIAGNOSTYCE I BADANIACH NAUKOWYCH. WYBRANE METODY BADANIA UKŁADU ODPORNOŚCIOWEGO Tomasz Stokłosa, Justyna Chlebowska-Tuz, Małgorzata Firczuk, Eliza Głodkowska-Mrówka, Angelika Muchowicz, Dominika Nowis, Małgorzata Wachowska, Magdalena Winiarska 469 25.1. Testy immunoenzymatyczne 469 25.1.1. Metody znakowania przeciwciał i detekcji reakcji antygen–przeciwciało 469 25.1.2. Warianty testu ELISA 471 25.1.3. Wykonanie testu ELISA 471 25.2. Immunohistochemia 473 25.3. Western blotting 475 25.4. Cytometria przepływowa 477 25.5. Modele zwierzęce w badaniach naukowych 479 25.6. Wybrane metody badania komórek układu odpornościowego 481 Literatura polecana 483 SKOROWIDZ 484