Figa

"Figa", trzecia powieść słoweńskiego pisarza Gorana Vojnovicia, to książka intrygująca fabularnie i wielowątkowa. Autor stworzył barwną opowieść o losach kilkupokoleniowej rodziny – dziadka Aleksandra i babci Jany, mamy Vesny i ojca Safeta, narratora Jadrana i jego żony Anji – wzajemnych relacjach, sprawach codziennych i przełomowych chwilach w ich życiu. Akcja powieści rozgrywa się w wielkokulturowej przestrzeni dawnej Jugosławii, która kiedyś była całością, a obecnie stanowi świat podzielony (Serbia, Czarnogóra, Słowenia, Chorwacja, Bośnia i Hercegowina) w sensie politycznym, kulturowym i językowym.
Książka jest głębokim studium pamięci, wydobywania z zapomnienia scen z życia najbliższych. Na jej kartach odbijają się echem ważne w historii tego regionu wydarzenia - od czasów tuż przed wybuchem drugiej wojny światowej, przez okres komunizmu do ostatniej krwawej wojny na Bałkanach, masowych wysiedleń i po uzyskanie niepodległości przez Słowenię. To potężna dawka wiedzy na temat przemian i wydarzeń historycznych w dwudziestowiecznej Jugosławii/Słowenii – od połowy ubiegłego wieku aż do dziś.
W powieści jednak zdecydowanie na plan pierwszy wysuwa się odkrywana stopniowo, nabierająca barw i angażująca emocjonalnie historia rodzinna. Narrator, dokonując wnikliwej analizy doświadczeń i kolei losów trzech pokoleń swojej rodziny, wydobywa jednocześnie z zakamarków przeszłości frapujące i wielowymiarowe sylwetki przodków, przełomowe wydarzenia z ich życia i sceny, uczucia, doznania o charakterze osobistym, bardziej intymnym. Doświadczenia poszczególnych członków rodziny przybliża trzydziestokilkuletni Jadran. Nie mniej ciekawa w narracji wydaje się subtelna zmienność punktów widzenia – kilkuletniego chłopca, nastolatka, młodego mężczyzny, ale też wszechwiedzącego sprawozdawcy czy wtajemniczonego powiernika. Przy czym w każdym przypadku jest to też perspektywa osoby wyjątkowo świadomej i samoświadomej.
Figa to jedno z nielicznych dzieł najnowszej literatury słoweńskiej, do przetłumaczenia którego (na język niemiecki, chorwacki i szwedzki) prawa autorskie były sprzedane, jeszcze zanim ono powstało. Książka otrzymała nagrodę Kresnik (2017) za najlepszą słoweńska powieść.
Goran Vojnović otrzymał Literacką Nagrodę Europy Środkowej Angelus 2020 za książkę „Moja Jugosławia” (nagrodę otrzymała również jej tłumaczka, Joanna Pomorska) wydaną nakładem Wydawnictwa Akademickiego SEDNO w roku 2019.