Eufemizmy we współczesnym języku słowackim

Monografia pt. Eufemizmy we współczesnym języku słowackim stanowi opracowanie zjawisk związanych z szeroko pojętą eufemizacją. Autorka na materiale słowackim omawia eufemizmy funkcjonujące w języku słowackim, wypełniając tym samym lukę w badaniach słowacystycznych w Polsce i na Słowacji. Praca ma charakter kulturoznawczo-lingwistyczny, bowiem eufemizmy są z jednej strony odpowiedzią na tabu językowe, z drugiej, funkcjonują jako przykłady bardziej kulturalnego sposobu wyrażania się. Opis eufemizmów wymaga wykorzystania opracowań z różnych dziedzin: antropologii, kulturoznawstwa, socjologii, psychologii i oczywiście językoznawstwa, bo chodzi o funkcjonowanie eufemizmów na płaszczyźnie językowej. Prezentowane rozważania obejmują takie aspekty badawcze leksyki eufemizującej, jak: definiowanie eufemizmów, postrzeganie ich w kontekście funkcjonowania zjawiska tabu, wyszczególnienie pól znaczeniowych wybranych eufemizmów oraz sposobów ich językowej realizacji. Eufemizmom towarzyszą nieodłącznie takie zjawiska językowe jak: ekspresywność, intensyfikacja cechy czy wartościowanie. Praca przynosi wiele spostrzeżeń na temat ciekawych zjawisk kulturowo-językowych, rejestruje nowe zjawiska we współczesnym języku słowackim, zmiany w zakresie przekraczania tabu oraz przemieszczania się jednostek językowych ze sfery prywatnej, intymnej do sfery publicznej. Każdy z prezentowanych rozdziałów może stanowić odrębny przedmiot bardziej szczegółowych analiz i charakterystyk. W pracy zwraca uwagę fakt wyraźnej cezury co do zasobu i funkcjonowania eufemizmów we współczesnym języku słowackim, jaką stanowi początek lat 90. XX wieku – ich funkcjonowanie w nowej rzeczywistości od lat 90. XX wieku, odmiennej od tej, jaka miała miejsce w czasie wspólnej państwowości czesko-słowackiej.

Celem monografii jest prezentacja eufemizmów leksykalnych w języku słowackim wraz z ich uwarunkowaniami kulturowymi i społecznymi, a także wskazanie na ich kwalifikacje słownikowe. W badanym materiale starano się odnieść do najważniejszych kręgów – dziedzin tematycznych eufemizmu, jednak nie wszystkie z pól znaczeniowych zostały zaprezentowane. Ze względu na złożoność i rozległość problematyki z zakresu niniejszej pracy zostały wyłączone: etykieta językowa, przekleństwa i wyzwiska, niektóre przywary i wady ludzkie, a także określenia statusu finansowego.

Monografia nie przedstawia pragmatycznego opisu eufemizmów, prezentuje bowiem ujęcie systemowe uwzględnionych eufemistycznych jednostek leksykalnych. Rozległe aspekty pragmatyczne eufemizmów mogą stanowić w przyszłości interesujący obiekt badań. Przedmiot opisu stanowią jednostki leksykalne: pojedyncze utrwalone leksemy, a także wyrażenia i zwroty peryfrastyczne potoczne o charakterze sfrazeologizowanym, czy zmetaforyzowanym. W pracy wykorzystano materiał słownikowy, liczne przykłady ze słowackiego korpusu narodowego, a także z samodzielnie przeprowadzonej ekscerpcji tekstów słowackich. Dzięki takiemu ujęciu monografia ma walor poznawczy, może być również przydatna w glottodydaktyce i praktyce tłumaczeniowej. Wyróżnione przykłady pochodzą z tekstów literackich, beletrystycznych i prasowych. Obejmują zarówno eufemizmy mowy potocznej, jak i oficjalnej.